سنگ نوشته خرم آباد راوی تاریخ پرشکوه ایران و لرستان
به گزارش مجله یک کامپیوتر، سنگ نبشته یا سنگ نوشته یک کتیبه تاریخی مستطیل شکل متعلق به خرابه های شهر قدیمی شاپورخواست (خرم آباد کنونی) است که امروزه در خیابان شریعتی خرم آباد واقع شده است. روی این کتیبه نوشته هایی به خط کوفی حکاکی شده که مربوط به زمان حکومت یکی از امرای ملکشاه سلجوقی است. متن این کتیبه شامل دو فرمان، منع مردان از پوشیدن لباس ابریشمی و اجازه علف چرانی به دامداران است. این اثر در زمان های گذشته به برد نوشته معروف بوده است.
ابعاد سنگ نوشته
سنگ نوشته یا بردنوشته و یا زرسنگ کتیبه ای به شکل مکعب مستطیل با ارتفاع 3/5 متر در شرق خرم آباد بوده که مهمترین سند تاریخی این شهر نیز محسوب می گردد. اهمیت این کتیبه آنجا هویدا می گردد که در آن به شهر شاپورخواست اشاره شده است.
این کتیبه که به شماره 398 در تاریخ 11 بهمن ماه 1334 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در سطح جنوب شرقی خود 5 سطر، سطح جنوب غرب 6 سطر، شمال غربی 4 سطر و شمال شرق 4 سطر و در مجموع 19 سطر به خط فارسی و کوفی نسخ نگاشته شده است.
کارکرد سنگ نوشته ها
کتیبه ها و سنگ نوشته ها یادگارهایی از تاریخ هر سرزمین و روایتگر خاموش سرگذشت یک دیار و سرزمین اند. در لرستان این راویان تاریخ، روایت نماینده و سندهای تاریخی هستند که با حوادث و اتفاق دوران اسلامی عجین شده اند. کتیبه پل تاریخی کلهر در معمولان به عنوان قدیمی ترین بنای دوره اسلامی دارای کتیبه در لرستان و شاید هم ایران امروزی، کتیبه پل کشکان، کتیبه های مساجد جامع و امام بروجرد و ... هر کدام بخشی از تاریخ پرشکوه ایران و لرستان را بازگو می نمایند.
دیگر کتیبه های لرستان
اما در خرم آباد کتیبه های مختلفی با مضامین سازندگی ها، اعلان رسمی و گورنگاره ها بدست آمده که از مهمترین این سنگ نوشته و کتیبه ها می توان به کتیبه آب انبار در شمال خرابه های شاپورخواست، کتیبه های سازندگی بدر بن حسنویه به سال 404 ه.ق سنگ نوشته خرم آباد به سال 513، سنگ قبر حسین خان والی به سال 1043، دو سنگ نوشته مربوط به مسجد جامع بازمانده از دوران صفویه، کتیبه بازسازی بقعه زیدبن علی به سال 1117، سنگ نوشته سراب چنگایی به سال 1113، حوض موسی به سال 1300 ه.ق و کتیبه بازگشایی راه سراسری در دوره پهلوی اول اشاره نمود.
نخستین خوانش سنگ نوشته
اولین مورخ و جهانگردی که به اهمیت این کتیبه پی برد سر هنری راولینسون بود که در سال 1839 میلادی وجود این سند تاریخی را گزارش کرد، پس از وی بارون دوبد (1841 م) و چریکف (1849) روسی و عبدالغفار نجمالملک (به عنوان اولین ایرانی) وجود این کتیبه سنگی را گزارش دادند.
ارنست هرتسفلد در سال 1936 م اولین کوشش برای خوانش این کتیبه را انجام داد که پس از آن مینورسکی و محمد قزوینی به تصحیح این خوانش پرداخت .
آسیب ها و زایل شدن بخشی از قسمت های اصلی و مهم این کتیبه باعث اختلاف در خوانش مضمون کتیبه در بین محققین و سیاحان شده و عده ای متن آن را با مضمون لغو خراجگزاری از مراتع اطراف شهر و ممنوعیت پوشیدن لباس ابریشمی برای مردان دانسته و عده ای دیگر فقط لغو قانون خراجگزاری از مراتع را مضمون این کتیبه میدانند.
این کتیبه در 22 مهرماه 1372 پس از 78 روز سنگ بری به دلیل تعریض خیابان شریعتی امروزی، 14 متر به سمت شرق منتقل شد.
منبع: گردشبان